نقش وراثت در نامرتبی دندان ها چیست؟ راه درمان چیست؟

یکی از شایع ترین مشکلات دهان و دندانی، نامرتبی دندان ها می باشد. دلایل نامرتبی دندان ها بسیار متنوع است که قطعا ژنتیک و وراثت یکی از مهم ترین آنهاست. در این نوشتار از وب سایت دکتر کامیار خضری متخصص ارتودنسی در کرج قصد داریم به نقش وراثت در نامرتبی دندان ها، نشانه های آن و راهکارهای درمان و مدیریت آن بپردازیم؛ با ما همراه باشید.

آیا ژنتیک در نامرتبی دندان ها نقش دارد؟

قطعا بله! ژنتیک نقش بسیار مهمی در شکل گیری تمامی سلول های بدن ما دارد از رنگ چشم، رنگ مو، جنس مو، قد گرفته تا نوع و شکل دندان ها؛ بنابراین نمی توان منکر نقش وراثت در نامرتبی دندان ها شد.

کدام مشکلات دندانی و فکی وراثتی هستند؟

از جمله مشکلات دندانی و فکی که ارثی هستند عبارتند از:

عدم هماهنگی فک و دندان ها

برخی از فرزندان دندان های بزرگ را از یک والد و فک کوچک را از والد دیگر به ارث می برند که نتیجه آن می شوند عدم هماهنگی بین فک و دندان ها. در واقع در این شرایط به دلیل کوچکی فک فرد دندان ها حالت به هم ریختگی و شلوغی پیدا می کنند. البته در برخی مواقع هم دندان ها کوچک هستند اما فک فرد بزرگ است که نتیجه آن می شود فاصله زیاد بین دندان ها؛ در هر صورت تمامی این مشکلات مربوط به ناهماهنگی های فک و دندان ها با ارتودنسی قابل درمان است.

مشکل در چگونگی رویش دندان های دائمی

نقش وراثت در نامرتبی دندان ها بیش از هر چیزی در نحوه رویش دندان های دائمی به چشم می خورد.

در برخی از افراد الگوی طبیعی رویش دندان ها به دلیل مسائل ژنتیکی و وراثتی، باعث می شود که دندان ها در جایگاه اصلی خود رشد نکنند، کج رشد کنند و یا حتی در شرایط بدتر دندان نهفته باقی بمانند.

مشکلات مربوط به ساختار فک

ساختار استخوان فک بالا و پایین هم می تواند تحت تاثیر ژنتیک قرار بگیرد. برای مثال فک بالای برخی از افراد جلوتر از فک پایین است که به آن اوربایت گفته می شود و یا اینکه برعکس فک پایین جلوتر از فک بالا است که به این مشکل آندربایت گفته می شود.

چگونگی تشخیص نقش وراثت در نامرتبی دندان ها

تشخیص تاثیر ژنتیک بر نامرتبی دندان ها کار آسانی نیست و به کمک مجموعه ای از روش ها و فرآیندها در حوزه پزشکی انجام می شود. به طور مثال مطالعه تاریخچه پزشکی فرد یکی از این فرآیندها می باشد. بررسی تاریخچه خانوادگی هم می تواند اطلاعات بسیار مهمی درباره اینکه آیا نامرتبی دندان ها از خانواده به ارث رسیده است یا خیر داشته باشد.

در صورتی که نامرتبی دندان ها، قبلا در یک یا تعدادی از اعضای خانواده تشخیص داده شود، احتمال نامرتبی دندان ها در کودکان نیز بیشتر می شود.

آزمایش های ژنتیکی یکی از دقیق ترین روش ها برای تشخیص عوامل وراثتی بر روی نامرتبی دندان ها هستند. این آزمایش ها تغییرات جزئی تا خطاهای ژنتیکی که منجر به نامرتبی دندان ها می شود را نشان می دهند.

معمولا به منظور تاثیر وراثت بر روی نامرتبی دندان ها، این متخصص ارتودنسی است که با کمک روش های ترکیبی اعم از مطالعه تاریخچه خانوادگی و بررسی بالینی دندان ها به پاسخ این سوال می رسد که آیا علت کج شدن دندان ها در یک کودک وراثتی است یا خیر؟ سپس با استفاده از آزمایش های ژنتیکی می تواند به طور قطع تاثیر وراثت روی نامرتبی دندان ها در هر فردی را تایید یا رد کند.

ناهماهنگی فک و دندان ها بیشتر از پدر به ارث می رسد یا مادر؟

این ویژگی ها ترکیبی از ژن های پدر و مادر هستند و گاهی یکی از این ژن ها غالب می باشند. نکته قابل توجه این است که حتی اگر فرزند شما به بهداشت دهان و دندان خود پایبند باشد، همچنان مسائل ژنتیکی می توانند عامل مهمی در ایجاد یا تشدید این ناهنجاری ها باشند.

شناخت و داشتن علم درباره نقش وراثت در نامرتبی دندان ها باعث می شود که بدانیم چرا این مشکلات پیش می آید و به اهمیت مراجعه به متخصص ارتودنسی در سنین پایین و شروع پیگیری و درمان های لازم پی ببریم.

نقش وراثت در نامرتبی دندان ها از طریق چه ژن هایی است؟

طبق تحقیقات انجام شده اثبات شده است که برخی ژن های خاص با رشد فک و دندان ها مرتبط هستند. به عنوان مثال ژن های MSX1 و  PAX9 نقش حیاتی در رشد دندان های دائمی دارند. ایجاد تغییرات یا هر گونه جهشی در این ژن ها باعث ایجاد تغییر در الگوی رویش طبیعی دندان های دائمی می شود.

آیا امکان درمان ناهنجاری های دندانی و فکی ناشی از ژنتیک وجود دارد؟

تا به اینجا درباره تاثیر وراثت بر روی نامرتبی دندان ها صحبت کردیم. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که راهی برای کنترل و پیشگیری از بروز ناهنجاری های دندانی و فکی ناشی از ژنتیک وجود ندارد و باید تسلیم شد؟

در جواب این سوال باید بگوییم که با اینکه ژن ها ساختار اولیه ساختار دهان و دندان ما را تعیین می کنند، اما درمان های ارتودنسی هم می توانند حرف آخر را در مسیر دندان های زیبا و مرتب بزنند. خوشبختانه امروزه به کمک انواع روش های ارتودنسی دندان اعم از ارتودنسی ثابت و متحرک می توان مسیر صحیح رشد و قرارگیری دندان ها و فک ها را تعیین کرد و از تاثیرات ژنتیکی بر نامرتبی دندان ها پیشگیری کرد.

مهم ترین نکته برای اصلاح نقش وراثت در نامرتبی دندان ها چیست؟

مهم ترین نکته برای اصلاح نقش وراثت در نامرتبی دندان ها، قطعا تشخیص به موقع و از همه مهم تر انتخاب بهترین روش ارتودنسی به نسبت شرایط فرد است. نوع، میزان و شدت ناهنجاری های دندانی و فکی در هر فردی متفاوت است و این متخصص ارتودنسی است که بر اساس شرایط دندان ها و فک شما، الگوی رشدتان و حتی با در نظر گرفتن پیشینه خانوادگی شما بهترین روش را انتخاب می کند.

صرف نظر از نقش مهمی که وراثت در نامرتبی دندان ها دارد، مداخله و درمان زودهنگام مشکلات ارتودنسی در سنین کودکی بسیار مهم است؛ به طوری که گفته می شود بهترین سن برای ارتودنسی دندان، سنین کودکی است.

در واقع تشخیص زودهنگام احتمال وقوع ناهنجاری های دندانی در اثر عوامل وراثتی این امکان را می دهد تا از رشد طبیعی فک و دندان ها و انعطاف پذیری آنها در سنین پایین به نفع بیمار استفاده شود؛ در سنین کودکی فک ها و دندان ها در حال رشد هستند و به دلیل انعطاف پذیری که دارند راحت تر اصلاح می شوند و بنابراین طول درمان و البته هزینه درمان ارتودنسی نیز بسیار کمتر خواهد بود. اما در صورتی که درمان را به سنین بزرگسالی موکول کنید علاوه بر درمان های پیچیده و پرهزینه ممکن است نیاز به جراحی فک هم داشته باشید.

درمان نامرتبی دندان ها در اثر عوامل ژنتیکی بر اساس سن بیمار و شدت ناهنجاری در دو مرحله اصلی انجام می شود:

• دوران کودکی به منظور انجام ارتودنسی پیشگیرانه یا مداخله های اولیه؛
• ارتودنسی در دوران نوجوانی یا بزرگسالی به منظور درمان نهایی؛